MIAKA 60 YA MUUNGANO AWAMU YA RAIS SAMIA MAJAJI WAMEONGEZEKA ZAIDI

Mtendaji Mkuu wa Mahakama Tanzania, Profesa Elisante Ole  Gabriel akizungumza na vyombo vya habari jijini Dodoma Aprili 5, 2024 kuhusu mafanikio ya mahakama nchini ikiwa ni sehemu ya maadhimisho ya miaka 60 ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.

Baadhi ya maafisa wa mahakama wakiwa kwenye mkutano huo.

Baadhi ya wanahabari kutoka vyombo mbalimbali vya habari wakifuatilia kwa makini wakati Profesa Gabriel akielezea kuhusu mafanikio ya mahakama  nchini ikiwemo kuongezeka kwa majaji wa mahakama ya rufaa.

IMEANDALIWA NA RICHARD MWAIKENDA

 

 

MIAKA 60 YA MUUNGANONA ONGEZEKO LA MAJAJI MAHAKAMA YA RUFANI TANZANIA

• HudumayaMahakamayaRufaniyasogeazaidikwa wananchi

Na Mwandishiwetu-Mahakamaya Tanzania

 

Kwa mujibu wa Ibara ya 4(2) na 107A(1) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, chombo chenye mamlaka na kauli ya mwisho katika  kutekeleza utoaji haki  ni  Mahakama ya Tanzania.Mahakama ya Tanzania inajumuisha Mahakama ya Rufaniambayoutoahudumakwapandezote za Muungano.

 

Mahakama ya Rufani ndiyo Mahakama ya juu kuliko zote nchini Tanzania ambayo ilianzishwa chini ya Ibara ya 117 (1) ya Katiba ya Tanzania, 1977. Jaji Mkuu ambaye huteuliwa na Rais ndiye Mkuu wa Mahakama ya Tanzania na Mahakama ya Rufani.

 

Katika shughuli za kila siku za Mahakama ya Rufani, Jaji Mkuu husaidiwa na Msajili wa Mahakama ya Rufani, kama Mkuu wa Masjala ya Mahakama, Naibu Msajili Mwandamizi na Naibu Wasajili wa Mahakama hiyo. Msajili wa Mahakama ya Rufani  husimamia utendaji wa kazi za Mahakama, kuratibu na kuwasiliana na Jaji Mkuu kuhusu masuala yanayohusu shughuli za kila siku za Mahakama.

 

Kwa mujibu wa Muundo mpya wa Mahakama, usimamizi wa kila siku wa shughuli za kiutawala na uendeshaji wa Mahakama kwa Mahakama ya rufani husimamiwa na Mtendaji wa Mahakama ya Rufani.

 

Historia yaMahakamayaRufani

Mwaka 1963 mfumo mpya ulianzishwa ambao uliunganisha Mahakama za wenyeji na Mahakama Kuu na kuondoa ubaguzi wa rangi na  ukatenganisha Mahakama (judiciary) na Utawala (Executive). Sheria za kimila zilitambuliwa na kuunganishwa ili kuondoa migongano ya sheria (Conflict of laws). Mabadiliko ya mwaka 1963 yaliweka msingi wa mfumo wa Mahakama zilizo chini ya Mahakama Kuu ambao upo hadi sasa. 

 

Katika kipindi hicho rufaa kutoa Mahakama Kuu zilipekwa Mahakama ya Rufani ya Afrika Mashariki (E.A.C.A)naJajiMkuuwa kwanza MtanzaniaaliyeongozaMahakama Kuu ya Tanzania alikuwaMhe. AugustinoSaidiambayealihudumukuanziamwaka 1971 mpakamwaka 1977.

 

Rufaa za kutoka Mahakama Kuu ziliendelea kupelekwa Mahakama ya Rufani ya Afrika Mashariki hadi mwaka 1979 ilipoanzishwa Mahakama ya Rufani ya Tanzania.

Mahakama ya Rufani ilianza na Majaji wa Rufani watano (5), idadi hiyo ikimjumuisha Jaji Mkuu, wakifanya kazi  katika Masjala ya Dar es Salaam.

 

Mahakama ya Rufani ya Tanzania ilianzishwa kwa Sheria Namba 15 ya mwaka 1979 iliyoanza kutumika tarehe 9 Agosti 1979. Mahakama ya Rufani ilianza kufanya kazi baada ya kuzinduliwa rasmi na Rais wa Awamu ya Kwanza wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mwalimu Julius Kambarage Nyerere tarehe 22 Oktoba 1979.

 

Kuvunjika kwa Jumuiya ya Afrika Mashariki mwaka 1977 kulilazimu Nchi Wanachama wa Jumuiya hiyo (Kenya, Uganda na Tanzania) kuanzisha Mahakama zao za Rufani kuchukua nafasi ya Mahakama ya Rufani ya Afrika Mashariki.

 

Mabadiliko ya kwanza ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania (Sheria Na. 14 ya 1979) yalianzisha rasmi Mahakama ya Rufani ya Tanzania chini ya Ibara ya 68A ya zamani ya Katiba ya Tanzania ya mwaka 1977na sasa Ibara ya 117(1).

 

Mahakama ya Rufani ya Tanzania ilichukua nafasi ya Mahakama ya Rufani ya Afrika Mashariki, iliyoanzishwa chini ya Ibara ya 80 ya Mkataba wa Ushirikiano wa Afrika Mashariki, 1967. Bunge la Tanzania lilitunga Sheria ya Mamlaka ya Rufaa ya mwaka 1979 ili kuweka taratibu za rufaa kushughulikiwa na Mahakama ya Rufani ya Tanzania iliyoanzishwa.

 

Kati ya mwaka 1977 na tarehe 9 Agosti, 1979, kulikuwa na Mahakama ya Rufani ya “muda” ya Afrika Mashariki ndani ya Tanzania iliyoongozwa na Jaji Abdullah Mustafa, kama Kaimu Rais, Majaji wengine waliazimwa kutoka Mahakama Kuu kwa muda. Uteuzi wa muda wa Jaji Mustafa kuwa Kaimu Rais wa Mahakama ya “muda” ulimalizika wakati Mahakama ya Rufani ya Tanzania ilipoanzishwa na kuzinduliwa tarehe 22 Oktoba, 1979.

 

Tangu kuanzishwa  kwa Mahakama ya Rufani  imeongozwa na Mhe. Jaji Francis Lucas Nyalalikuanziamwaka 1977 hadi     2000, Mhe. Jaji Barnabas Albert Samattakutokamwaka2000hadi2007, Mhe. Jaji Augustino Ramadhankutokamwaka2007hadi2011 ,Mhe. Jaji Othman Chandekutokamwaka2011hadi2017naMhe. Prof. Ibrahim Hamis Jumakutoka 2017   hadisasa.

 

Wakati ilipoanzishwa tarehe 22 Oktoba, 1979, Mahakama ya Rufani ilikuwa na Masjala moja Dar es Salaam, baadaye, Mahakama ilianzisha Masjala ndogo katika Kanda za Mahakama Kuu, Mwanza na Arusha  ili kurahisisha huduma kwa wananchi waliokuwa wakisafiri umbali mrefu kuja Dar es Salaam kufungua rufaa zao.

 

MAMLAKA YA MAHAKAMA YA RUFANI

Mahakama ya Rufani inapata mamlaka yake kutoka katika Katiba na Sheria zilizotungwa na Bunge. Sheria ya Mamlaka ya Rufaa, 1979 ilitoa mamlaka kwa Mahakama ya Rufani za Mahakama Kuu za Tanzania na Zanzibar.

 

Katika kusikiliza rufaa, Majaji watatu wanaunda Mahakama Kamili na uamuzi wa Mahakama ni wa walio wengi. Katika matukio mengine, Majaji watano, au  Majaji saba,   wanaweza kuunda Mahakama kutegemea na shauri husika linalosikilizwa. Jaji mmoja anaweza kukaa katika chumba chake  kusikiliza maombi ambayo yanastahili kuamuliwa na Jaji mmoja.

 

MIAKA 60 YA MUUNGANO KATIKA MAHAKAMA YA RUFANI

Wakati Tanzania ikiadhimishamiaka 60 yaMuunganowa Tanganyika na Zanzibar kumekuweponaongezeko la MajajiwaRufani. Ongezeko la MajajiwaMahakamayaRufanilimeendasambambanauanzishwajiwaMasjalandogoyaMahakamayaRufaninchini. WakatiMhe. Dkt. SamiaSuluhu Hassan akiingiamadarakaniMachi 2021 kulikuwanaMajajiwaRufani 16 nakatikauongozi wake hadikufikia 03 Septemba 2023 idadiyaMajajiwaRufaniimeongezekanakufikia 35 ikiwanizaidiasilimia 100.

 

Ongezekola MajajiwaMahakamayaRufanikwasasalinawezeshamajopo 11 yamajajiwatatu, majoposabayaMajajiwatanonamajopo Matano yaMajajisabakuendeshavikaovyaMahakamayaRufanikwawakatimmoja. IdadiyaVituovyakusikiliziamashauriyaMahakamayaRufaniimeongezekanakutoka 16  wakati wa Mhe. Dkt. Samiaakiingiamadarakaninakufikiavituo 18 mpakasasa.

 

Vituo vya usikilizaji wa Mashauri ya Mahakama ya Rufani viko katika Masjala za Mahakama Kuu za Arusha, Dar es Salaam, Bukoba, Dodoma, Iringa, Kigoma, Mbeya, Morogoro, Moshi, Musoma, Mtwara, Mwanza, Shinyanga, Songea, Sumbawanga, Tabora, Tanga na Zanzibar.

 

Kumekuwepona faida zilizotokana na kuongezeka kwa MajajiwaMahakamayaRufaniikiwanipamojanakupunguzamrundikanowamashauri,kusogezahudumakaribuzaidinaWananchikatikaMasjalazote za Mahakama Kuu, Mashaurikusajiliwanakuamuriwakwawakatinakupunguamzigokwamajopoyaliyokuwepo.

 

UjenziwaKituoJumuishi cha Utoaji Haki Pemba, ambaoutaanzahivikaribuninimiongonimwamafanikioyanayolengakusongezahuduma za utopajihakikaribuna wananchi. UwepowaKituohichoutaiwezeshaMahakamayaRufanikuwanaMasjalayakendogo, hivyokuongezaidadiyaVikaovyaMahakamakwaupandewa Zanzibar.

 

Mwisho